donderdag 27 april 2023

ORANJEBITTER

Haar appartement heeft ze aan kant, net zoals ze vroeger hun huis klaarstoomde voor hoog bezoek op 30 april. Kitty, kordaat moederlijk type, pakt met grote voorzichtigheid zoals elke Koninginnedag, en nu op Koningsdag, het dure pronkkristal achter uit de glazenkast. Na een sopje Dubro worden de glaasjes met een theedoek gepoleerd en in het midden op de ronde notentafel gezet. De fles oranjebitter prominent ernaast. 

Kitty mijmert over vroeger. In het midden van de vorige eeuw maakte ze haar jonge dochtertje jarenlang wijs dat er een gerede kans bestond dat de koningin hen met een bezoekje zou vereren. Het dochtertje kreeg papillotten voor blonde lokken, ze versierde haar fietsje, trok haar speciaal voor de gelegenheid genaaide oranje jurkje aan, deed de driekleur sjerp om, moeder borstelde de krullen in model en beiden wachtten gespannen op koninklijk bezoek ... dat nooit zou komen, maar dat wist het dochtertje toen ze groot was pas.

Vandaag houdt Kitty die licht dementerend is, de traditie in ere. Daar zijn tradities voor. Openlijk is ze van de blauwe knoop, maar als het live verslag op televisie is afgelopen, schenkt ze drie likeurtjes in: voor Juliana en Bernard - Lex en Max heeft ze nooit geüpdatet - en eentje voor de show voor haarzelf. Bitterzoete herinneringen dringen zich op. 

De zuster klopt, komt binnen: 'Nog niemand gezien?' Kitty schudt het hoofd met een relativerende glimlach en schuift een glaasje in de richting van de zuster: 'Jij mag er eentje nemen.' Zij: 'Onder werktijd mag ik niet drinken. Zal ik na mijn dienst even binnenwippen?' Dat vindt Kitty te laat. Wanneer de zuster de kamer uitloopt, pakt Kitty gretig de drie glaasje. Ze schudt ze achter elkaar achterover. Een zalige zucht. Hier had ze een jaar op gewacht.

zaterdag 15 april 2023

MUZIEK ALS WONDERMIDDEL

 zingen

De snelle ontwikkeling van het vakgebied en de media-aandacht daarvoor hebben er toe geleid dat muziek wordt opgevoerd als wondermiddel. Onvermijdelijk is dat er dan met onderzoeken wordt gesjoemeld en hypotheses gefalsifieerd.

Je hebt het mechanisme zoals het luisteren van muziek de productie van dopamine opwekt: je bijvoorbeeld kippenvel krijgt. De wetenschap zoekt naar antwoorden op waaromvragen zoals: waarom wordt ons beloningssysteem geactiveerd als we naar muziek luisteren, waarom blijf muziek zo lang in ons geheugen opgeslagen ...

Bij mensen met dementie waar het geheugen aan flarden is, het naar woorden zoeken is, blijkt dat ze toch bij de opgeslagen muziek in hun hoofd kunnen. Met pappi en tijdens mijn periode als activiteitenbegeleider maakte ik daar dankbaar gebruik van. Muziek* wakkert iets waardevols aan bij mens (en dier). Emoties kunnen vrij vloeien en ruimte bieden voor ontlading, opluchting, vreugde, zorgen van je af laten glijden ... Dat kon zijn als sfeermaker, nostalgische herinneringen herbeleven, als meezinger, en uiteindelijke afschakelen met een luisternummer om mensen weer tot rust te brengen of in slaap wiegen.

Naar aanleiding van Die Superkrafte der Musik op Arte en het VPRO artikel Mooie muziek, maar waarom door Hans van Wetering. Inleiding: hoogleraar muziekcognitie Henkjan Honing werkt aan een groot internationaal project dat de genetica van muzikaliteit onderzoekt: waarom zijn we überhaupt muzikale wezens?

* Er bestaat een hbo tot muziektherapeut. Het is een ervaringsgerichte therapie waar je gericht werkt aan een behandeling met doelen op emotioneel, sociaal, cognitief en gedragsmatig vlak.

vrijdag 14 april 2023

BILLENWORST

 billenworst

kotelet of karbonaadje?

Terugkijkend denk ik dat mijn moeder een soort van straatvrees had. Ze ging nooit alleen. Er moest altijd iemand mee. Dat was pappi voor zware boodschappen. Ik was 'de klos' voor familie-uitjes en winkelen naar de grote stad. We woonden achteraf en als er kleine of vergeten boodschappen in het dorpscentrum gedaan moesten worden, werden mijn broer en ik op pad gestuurd. Zo was het op zaterdagmorgen naar slagerij Coolen (of Koolen) op de Feurthstraat waar kinderen - de clientèle van de toekomst* - een rolletje billenworst kregen. Het was een flinterdunne opgerolde plakje boterhamworst, maar door het gladde blanke roze noemde ik dat billenworst. 

Ik, het kleine zusje, kwam niet boven de toonbank uit, waardoor mijn grote smalle broer vooraan moest staan. Mijn broer verfoeide dat.  Zoals het in die tijd de mode voorschreef, droeg hij schouderlang sneeuwwit haar. Mevrouw de slager - onbetwist tegenstander van nozems met lange manen - kon het nooit laten om wanneer wij aan de beurt waren 'Zeg het maar meisje' tegen mijn broer te zeggen. Blamage in het gezichtsveld van dorpsgenoten.

Leuk om te lezen dat Hugo Blom in zijn column in de VPRO gids een eendere mee-met-mijn-broerherinnering heeft, maar dan bij de bakker.

... Mijn ouders lagen nog in bed, die hadden de hele week in het zweet huns aanschijns dat brood verdiend, mijn zusje was te klein, hoewel ik haar soms wel mee kon nemen als een soort vertederend accessoire dat wellicht enige beweging zou kunnen brengen in de amorfe klont broodhalers die zich elke zaterdag vormde op de zes vierkante meter bij bakker Faas ...

*Ik ben nooit een massale vleeseter geworden en besloot vanwege het dierenleed zo'n dikke dertig jaar geleden om helemaal te stoppen met vlees eten.

maandag 10 april 2023

LANGERE LOOPTIJD


Wanneer ze violieren rook, moesten ze mee naar huis. Hoeveel bossen dat ook mochten zijn. Zag ze de geurige bloemen niet, dan werden ze besteld.

Ooit maakten we samen deel uit van het wandelclubje dat als motto had: wie loopt die blijft. Als er een iemand alles aan gedaan heeft om gezond oud te worden, was zij het wel. Het werd niet beloond met een langere looptijd. Aanvankelijk ongemerkt sijpelde de sluipende dementie binnen door de barsten in haar onberispelijke bestaan. Ze probeerde wanhopig de grip op haar tot dan toe vlekkeloze leven te houden, maar ze kreeg geen vat meer op haar geest. Iedereen zag de onafwendbare aftakeling en deed een stapje opzij. Het was uit een vreemd soort respect. De coronaperiode verhevigde haar isolement. 

Al vroeg in haar leven stippelde deze ram haar afscheid van deze wereld uit. Haar uitgeschakelde denkvermogen bedroog haar brein. Zo kon het gebeuren dat datgene waarin ze juist haar hele leven zo expliciet tegen was toch gebeurde. Het uur u, het beslissende moment met de eindbestemming in zicht sleepte zich voort in een lijdensweg tussen vreemden.

We herinneren haar zoals ze was toen ze een heel mens was: lief en zorgzaam, pittig en met een hartstochtelijke uitgesproken mening die haar sierde.

vrijdag 7 april 2023

PAASUITJE

Tijdens de naar voren geschoven brunch hebben moeder en dochter zo-even al een eitje getikt, een beschuitje in de vorm van een haasje met abrikozenjam én een pasteitje verorberd. Nu beginnen ze aan het slotstuk: een muffin met roze en gele M & M's die het voorjaar verbeelden. De huiskamer is tot in de finesses met decoratieve eieren versierd. De dochter enthousiast: 'En van het weekend hebben we een paasuitje.' Door al die uitgestalde etenswaren is het aarzelende antwoord van moeders niet zo opmerkelijk. Haar blik dwaalt zoekend over de tafel: 'Ik houd niet zo van uitjes. En al helemaal niet rauw.' 

De dochter slaat lachend een arm om haar moeders schouders. Trekt haar tegen zich aan: 'Ik bedoel een paasuitje. Een uitstapje. Dat ik u kom halen met de auto. Gaan we samen buiten lente opsnuiven.' Moeder zit met haar gedachten heel ergens anders: 'Lente-uitjes. Hm. Daar gaan je ogen minder van tranen dan wanneer je gewone uien snijdt.' 

De dochter snapt dat het qua gesprek en indrukken voor haar moeder eventjes op de plaats rust is. Ze had willen zeggen dat lente-uitjes ook uitstapjes kunnen zijn, maar ze geeft haar moeder gelijk.: 'Klopt.' Moeder knikt bevestigend tegen zichzelf. Ze heeft het goed.