UIT DE TIJD

Het  is het laatste weekend van oktober al zou je dat aan de zomerse waarden niet aflezen. We schakelen om van zomertijd naar de reguliere tijd. Hetty's keukenklok loopt nog een uur achter. De strenge vermaning van haar zoon dat ze niet het keukentrapje op mag, heeft gebaat. Wel heeft ze wekkers, de pendule en haar horloge op de keukentafel verzameld. Tijdens het verdraaien van de wijzers, hebben we het over de tijd die voorbij vliegt. Moi: 'Ik raak door het klok verzetten in het najaar altijd een weekje ontregeld.' Hetty onbedoeld komisch: 'Ik ben altijd uit de tijd, ik weet niet eens wat voor dag het is. Gelukkig kunnen we er samen hartelijk om lachen.

Een Saar snapt wat nodig is!

THEATERVOORSTELLING

 

Frederique en ik kennen elkaar exact een jaar. Bij de eerst kennismaking herkenden we onszelf in elkaar. 'Juust van hetzelvendje', zei Frederique en ik was het met haar eens. Wanneer ik dit bij een stukje rijstevlaai te berde breng, zeg ze: 'Een feestje waard.' Ter plekke verzin ik speciaal voor haar een op anekdotes geschoeide one woman show waarin haar verleden dat minder fraai was, gepimpt wordt. Het voert te ver om hier de hele 'theatervoorstelling' te beschrijven die bovendien veel inside jokes bevat, vandaar enkele dijenkletsers.

Frederique zit met een bakje bugles op de eerste rij. Ik schuif de salontafel aan de kant, de laminaatvloer is mijn podium. Ik beeld mijn bezoek aan het drielandenpunt in Vaals uit. Frederique roept al: 'Die heuvel op sjouwen alleen al, om dan bij zo'n hardstenen zuil te komen. Verder was er niets. Wat een deceptie.' Moi: 'Maarrrrr ... als je een stap in Duitsland of België zette, sprak je spontaan die taal. Ik doe het voor en Frederique ligt in een deuk. Moi: 'Enne, je was op een dag in twee buitenlanden geweest!' Ze moet toegeven dat dat indertijd heel bijzonder was. Over de duiven op de Dam gniffelt ze: 'Zouden dat nog steeds dezelfde duiven zijn?' Het standaard grapje van de gids op een rondvaarboot: als u links kijkt, ziet u rechts niet, gaat erin als gesneden koek. Ook de avondwinkel (in haar en mijn jeugd iets bijzonders) zorgt voor een gulle lach. In plat Amsterdams doe ik verslag van een Jordanese consument. 

Na de voorstelling genieten we van een ijsje. Frederique wijst naar een lege hoek van de kamer. Ik trap er met open ogen in: 'Ik zie niks.' Zij met pretogen: 'Als u links kijkt, ziet u rechts niets!!!'

Een Saar snapt wat nodig is!

GELUKSGENEN

De lotus is het symbool van de eeuwige vernieuwing van het leven, nieuwe kansen of een herstart. Voordat ouderen de geest geven, putten ze in hun laatste levensfase uit bestaande spreuken, passen ze een variant aan of verzinnen ze hun eigen. Oud worden is niet altijd een zegen, zeker als je kampt met een allesoverheersende ziekte. Boffen als je over geluksgenen beschikt, die je de kracht geven om overal de zonzijde te zien en daarbij ook anderen met een kwistig gestrooide lijfspreuk bij de positivo's houden. 

 jong van geest, oud van leden

leef in het heden, niet in het verleden

BORRELBUIK

De zuster geeft aan dat meneer dwars is. Opgelucht zuchtend: 'We zijn zo blij met de Saars. Je mag 'm overnemen. Misschien is hij overprikkeld door het Oktoberfest?' 'Au', doet hij. Het zit 'm niks lekker. Om te zeggen dat de ineengekrompen Nelis dwars en nors is, is overdreven. Ik hoor zijn welvaartsbuik borrelen. Zijn broekriem zit behoorlijk strak. Op die constatering maakt hij de broekriem los. Ook leunt hij, als ik tegen zijn schouder duw, achterover zodat maag en darmen meer de ruimte krijgen. Geborrel en een 'au'. Ik gok diarree: 'Zal ik u naar het toilet brengen?' Hij schudt van nee en kreunt: 'Au.' Moi: 'Aan het borrelgeluid te horen, móét u aandrang hebben.' 

Meneer durft zich niet te verroeren, dan worden de darmkrampen heviger. Hij wuift dat ik bij hem uit de buurt moet blijven. Ik denk: wrijven helpt niet, Rennie wel. Pappi en ik draaiden dat altijd om. Wanneer hij last had van medicijnmisselijkheid of van negatieve aandacht vragen (is ook aandacht), wreef ik cirkels over zijn bolle buik. 

Bier, vette worst en wat meer heeft de goede man tijdens het met liefde georganiseerde Oktoberfest in zijn mond gepropt. Ik zou er ook buikpijn van krijgen. Ik bedenk me dat Nelis een inco draagt. Moi: 'Als uw buik leeg is, is het opgelost. Weg pijn, weg strakke buik. Ontspan in plaats van afknijpen.' Nelis kijkt me aan: in zijn broek doen? Moi vriendelijk gniffelend: 'Nogmaals u draagt een drollenvanger. Voor een noodgeval, zou ik zeggen: ontspan en laat het gebeuren.' Ik loop bij hem vandaan. Om de hoek hoor ik eerst gemor, dan gekreun en dan een diepe zucht. Wanneer ik met een glaasje water bij hem terugkeer, is Nelis het zonnetje in huis. We hebben het er niet meer over, behalve dat hij hoofdschuddend lacht over de drollenvanger: een mooie vondst die 't 'm deed. De zuster sein ik op een onbewaakt moment in, zodat Nelis voor hij naar bed gaat gedoucht kan worden. Zo zie je maar: er zijn zoveel redenen te bedenken die iemands stemming beïnvloeden. In dit geval was het fysieke pijn.

Een Saar snapt wat nodig is!

TWEEDE KANS

Iedereen heeft zijn of haar motivatie om Saar (of Bram) te zijn: iets betekenen of doen voor een ander of dankbaarheid en waardering krijgen. Ik vind het leuk om uit te vissen hoe iemand is (geworden) en daarop anticiperen. Het komt geregeld voor dat je het met weinig achtergrondinformatie van de cliënt moet doen, zeker als er geen familie meer is. Vanwege privacy mogen gegevens niet gedeeld worden: lastig of een voordeel? Een label kan je handvatten geven, maar ook stigmatiserend werken. Laatst zei een cliënte tegen mij: 'Bij jou kan ik mezelf zijn. Iedereen die me van vroeger kent, heeft een bepaald beeld van me, maar ik ben allang niet meer die persoon.' 

Levensvreugde brengen in het laatste hoofdstuk van iemands leven door zijn of haar geschiedenis te herschrijven. Marieke, een simpele huisvrouw met nooit uitgekomen dromen, is zo iemand die een tweede kans krijgt. Zij had zo graag haar rijbewijs willen halen om met een Kevertje te gaan toeren. Samen de weg op is passé, daarom zetten we regelmatig onze fantasie in de vrij. Naast elkaar zittend tuffen we naar alles wat ze aangeeft gemist te hebben. 

Een Saar snapt wat nodig is!

THEE TRADITIE

 

Ik hang mijn suède jasje aan de kapstok in de vestibule met glas-in-loodramen, mevrouw zijgt neer in het Thonet stoeltje dat er eigenlijk voor de sier staat. Ze heeft heimwee naar vroeger, laat ze zich ontvallen. Ik haal een stoel uit de woonkamer en schaar me bij. De zon kleurt de vestibule. Gespaarde theezakjes zijn de aanleiding voor welkome afwisseling. Bij het tonen van het groene Pickwick zakje zegt ze: 'Die drinken wij ook. Tegenwoordig zijn er allemaal toegevoegde smaakjes, maar ik houd me bij de Engelse melange.' Moi: 'Ik ook. De traditie is begonnen toen ik op de lagere school zat. Tien voor vier zat mijn moeder klaar met een kopje thee en een Tante-Marie-koekje zoals wij het mariakaakje noemden. Mevrouw: 'Och ja, dat was gezellig. Zo ving ik mijn kinderen ook na schooltijd op. Ze hadden zoveel verhalen.' Ik haal thee voor ons beiden. Een uur lang ga ik met haar terug in de tijd: van thuiskomen met een goed rapport (niets onder de 7) tot op de gang staan door klein kattenkwaad. Wanneer ik de boel opruim en het groene theezakje wil verfrommelen, zegt ze met een glundergezicht: 'Het zakje bewaar ik. Da's leuk voor later, voor de kinderen als herinnering.'

Een Saar snapt wat nodig is!

DE WITTE DAME

in memoriam 1945 - 2022

Een elegante verschijning met witte onberispelijke bob rolt een knalrode rolkoffer het Zorghuis waar mijn pappi een van haar buurmannen wordt, in. Omdat ze zoveel jonger lijkt dan de bewoners is mijn eerste ingeving: dat is de directrice. Later spreek ik haar aan. Tijdens onze kennismaking vertelt ze dat haar ziekte haar dwingt om beschermd te wonen. Ze heeft er, zeker gezien haar jonge leeftijd, moeite mee dat ze geregeld de mist ingaat. Periodes van bevroren in de tijd en ontdooien maken we van dichtbij mee. We zien haar worstelen (heftig als ze onbereikbaar is en we haar niet kunnen helpen) en opklaren. 

Dapper doet de Witte Dame in haar betere periodes mee aan muziekfestijnen; ze is lid van ons huiskoor de Hoge Nood waarbij ons spontane rock & rollen memorabel is. Ze ontpopt zich als creaBea tijdens de knutselmiddagen en ze blijkt zeer ambitieus tijdens spelletjes - woordzoeker op het schoolbord is favoriet. Ze geniet van de spa en massages. En last but not least is ze behulpzaam bij het tafeldekken en de vazenbloemen en kamerplanten verzorgen. 

Na het overlijden van pappi en in tijden van corona hielden we contact via kaartjes, belletjes en sporadische bezoekjes. De herfst kondigt zich aan. Ochtendmist aan het begin van een dag met een stralende blauwe hemel. Geen grauwe dagen meer voor haar. De Witte Dame levert haar ticket to heaven in. Ze wordt gemist.

 De Witte Dame - altijd een plaatje om te zien - wilde nooit gekiekt worden, wat ik als redacteur social media destijds zeer betreurde.

HERR HEINZELMANN

Astrid, een tenger en bedeesd dametje, woont in een groep met zes vrouwen en een weduwnaar. Een nogal scheve verhouding van de sekse. Daarbij komt dat de recente weduwnaar ervan overtuigd is dat Astrid zijn vrouw is. Zodra hij de kans krijgt, stalkt hij haar. Het is geen kwade opzet, het zijn zijn ziekte en verdriet die hem hiertoe drijven. Astrid ondergaat het lijdzaam, helaas werkt hem negeren niet afdoende.

Alzheimer Astrid is dus te timide en beleefd om er wat van te zeggen. Soms krijgt hij haar zelfs zover dat zij hem gelooft. Wanneer ik haar naam noem, zegt ze: 'Zo heet ik niet. Die mijnheer zegt dat ik dezelfde achternaam als hem draag.' Ik kom op vriendelijke toch besliste manier op voor mijn cliënte en doop de weduwnaar Herr Heinzelmann naar het liedje van Conny Stuart. Beiden kennen de met humor doorspekte tekst. Mijnheer is zelfs trots op zijn geuzennaam en Astrid wordt er zo aan herinnerd dat hij niet te vertrouwen is. 

Bij mijn binnenkomst zie ik dat hij haar gecornerd heeft. Ik zing vrolijk met een waarschuwende blik: 'Herr Heinzelmann! Ik zeg u duidelijk dat dit niet kan!' Hij vriendelijk: 'Ah, u bent het. Ik doe iets verkeerd hè. ik ben al weg.' Astrid: 'Bedankt dat je hem beleefd hebt afgepoeierd. Ik stond zo al een halfuur en hij gaf niet op.'

Herr Heinzelmann 
zang: Conny Stuart/tekst: Annie M.G. Schmidt

In een bootje met een buitenlander
Ja, dan zie je zo het een en ander
In een bootje met een vreemde heer
Hij zei: Genaedige Frau; ik zei: Bitte sehr

Herr Heinzelmann
We gingen samen naar het Deltaplan
Hij had een nieuwe blauwe blazer an
Zo'n mooie man, Herr Heinzelmann
Herr Heinzelmann

We waren samen toch zo'n enig span
En ik was helemaal bezeten van
Herr Heinzelmann, Herr Heinzelmann

In een bootje in de Sonnenschein
Ja, das koennte so gemuetlich sein
Na een poosje zei hij: Suesse Maus
Na een poosje riep ik: Haende zuhaus

Herr Heinzelmann
Ik zeg u duidelijk dat dit niet kan
Daar komen hele nare dingen van
Beheers u dan, Herr Heinzelmann

Herr Heinzelmann
O, kijk toch uit wat, bent u nou van plan
Het hele bootje gaat van sansansan
Herr Heinzelmann, Herr Heinzelmann

Hij zei: Liebling, sei doch nicht so dumm
Ik zei: guck doch aus, wir schlagen um
En ten slotte riep ik: lass mich los
Nicht so friemeln, denn ich wirde bos

Herr Heinzelmann
Ik ben een dame en daar hou ik niet van
Ik sla u dadelijk op uw hersenpan
Zo gaat dat dan, Herr Heinzelmann
Herr Heinzelmann

De boot sloeg om en ja, daar lag die dan
En hij verdronk met heel zijn rataplan
Dat komt er van, Herr Heinzelmann

Een Saar snapt wat nodig is!

EEN TEGEN EENZAAMHEID

Als hummeltje hoorde ik mijn moeder al zeggen: 'Je bent een zonnig kind. Mensen worden blij van je.' Die aantrekkingskracht betreft opvallend vaak mannen die flink ouder zijn dan ik. In de ouderenzorg merk ik dat ook. Vooral (borsten)mannen zijn te gecharmeerd van me. Het is een van de redenen waarom ik als Saar dames als cliënten verkies. Een lieve oudere mevrouw waar ik als Saar in vakantietijd uithielp, bevestigde het weer eens: 'Kind, je mag er dan niet voor doorgeleerd hebben, je bent ervoor in de wieg gelegd.' Ben ik té invoelend, té the girl next door, té vrouwelijk gekleed?

In een cafeetje waar we nooit eerder zijn geweest, neemt een oudere heer beleefd op een zitplaats afstand naast mij en mijn borrelvriendin plaats. Hij heeft een vriendelijk gezicht. Aan de kelderlucht die zijn kleding verspreid, ruik ik dat hij weduwnaar is. We zijn aan ons tweede wijntje bezig en de man heeft geen compagnie gekregen. Zielig vinden we. Ik spreek hem aan. Na een vermakelijk half uurtje weten we alles van hem en is hij helemaal opgefleurd. Te opgefleurd, want de sympathieke weduwnaar begint zich van alles in het hoofd te halen omdat we zoveel gemeen hebben, wat klopt. Zucht, ouderen moet je er eerst met de haren bijslepen en dan kom je niet meer van ze af. Ik begin over zijn kinderen. Ik bevestig dat zijn dochter van mijn leeftijd is, waardoor hij het partner-in-spe-idee meteen laat varen. Hij wil nog een wijntje. Wij vinden dat een slecht idee, omdat hij naast zijn paspoort, minifotoalbum van zijn overleden vrouw ook zijn medicatiekaart heeft laten zien. Als we afscheid nemen, twijfel ik voordat ik hem een Saar-aan-Huis-folder overhandig. Ik sein de serveerster in. Zij bedankt ons dat we de 'stamgast' even onder onze vleugels hadden genomen. Vanwege de drukte had zij geen praatje met hem kunnen maken: 'Jullie mogen vaker komen. Hij heeft een top vrijmibo gehad!'

Een Saar snapt wat nodig is!

SURVIVAL OF THE FITTEST

Survival of the fittest wordt vaak verward met wie gezond en fit is, leeft het langst en het recht van de sterkste. De verwarring ontstaat waarschijnlijk door het woordje fit, dat we hier associëren met goede conditie en fitness. De Engelse term fittest verwijst naar to fit: aanpassen. De uitleg van survival of the fittest ligt dus iets anders. Van Dale omschrijft het als een natuurlijke selectie die optreedt door het overleven van het nageslacht van de best aangepaste binnen een populatie. Kort gezegd: de persoon met de beste overlevingskansen is degene die zich het best weet aan te passen. Voor de uitgebreide uitleg zie Wikipedia. De Indiana Jones op de foto is mijn pappi: een inventieve handyman met een jaloersmakend aanpassingsvermogen. Hij mocht dik 92 worden.

BORDUREN

Francis is mijn stijlicoon, mijn Iris Apfel om zo te zeggen. Ze is ver in haar dementie: als niemand haar eraan herinnert vergeet ze de tijd, hoe ze heet, dat ze gepensioneerd is, zelfs de maaltijden schieten erbij in. Het enige wat zo in haar systeem is blijven hangen is haar uiterlijke verschijning: lipstick, de haren in model, onberispelijke kledingstijl en haar grote gedateerde bril. Over de bril zei ik eens tegen haar: 'Als je maar lang genoeg wacht, wordt alles weer modern.' Francis vond dat een rare opmerking: 'Je moet je nooit aan een ander confirmeren. Als jij vindt dat het mooi staat, moet je het gewoon dragen.'

Wanneer ik Francis bezoek besteed ik extra aandacht aan mijn look. Bij binnenkomst monstert ze steevast mijn uitverkoren kleding en kapsel. Haar commentaar varieert van: helemaal mijn stijl, netjes (ze houdt van de preppy look), ik mis een ketting (oeps, in de haast vergeten), dat is mijn merk (Ik wil 'm). Francis houdt ook van felle kleuren. Op een zonnige herfstdag draag ik een gebroken-wit truitje op een crème pantalon met karamel pied de poules afgetopt met een gebreide beige poncho. Te midden van notenhouten meubilair zet ze de toon: 'Op zich een elegante combi (de pantalon zou iets voor mij zijn) maar het truitje is te saai zonder de poncho.'

Ze rommelt wat in de muurkast. Ze vraagt of ik de handwerkdoos voor haar wil pakken. Onder het deksel bevinden zich onaffe borduurwerkjes (van zakdoekjes tot schilderijtjes), haaknaalden en heel veel wol en garen. Ik bewonder de kruissteken, kettingsteken, festonsteken en wat al niet meer voor steken. 'U brengt me op een idee!' zeg ik, 'Het truitje leent zich voor rijgsteken.' Francis zoekt al kleuren in katoengaren uit. Het worden marine- en kobaltblauw. Haar vingers lenen zich niet meer voor borduren, maar aanwijzingen geven, de draden op lengte knippen en toekijken, geven haar het gevoel van wel. Het truitje komt die middag af. Als advies krijg ik bij het weggaan: 'Past goed bij een donkerblauwe kokerrok.' 

Bij mijn volgende bezoek heb ik de door haar geadviseerde outfit aan. Het is afwachten of ze het truitje herkent en of ze überhaupt nog weet dat we het samen gemaakt hebben. Ik verwacht van niet. Tot mijn verbazing slaat ze de handen voor haar gezicht: 'Je hebt het aan zoals ik gezegd heb. Het staat je enig. Mag ik het hebben?' Moi schalks: 'Hebben, hebben. Het is veel te mooi geworden om weg te geven. U mag het lenen.' Ze grinnikt en dan gedreven: 'Zullen we kijken of ik iets geschikts heb om te borduren?'

Een Saar snapt wat nodig is!

SOEZEN IN DE ZON

Oudewijvenzomer. 18 graden en een briesje. Weduwe Hetty op naar de honderd, wil graag in de zon. Het briesje blijkt een spelbreker. Dat wordt binnenblijven. Maar een Saar heeft altijd een oplossing, zoals Hetty aandraagt. Behendig schuif ik de tweezitter over de laminaatvloer voor het venster. Als poezen soezen we in de zon. In totale ontspanning zakt Hetty schuin tegen me aan, haar hoofd rust innig op mijn schouder. De warmte maakt ook mij doezelig. Onze ademhaling gaat gelijk op zonder achtergrondruis. Dit is mindfulness. Ik geef toe aan een powernap. Hetty ontwaakt pas als de schaduw over ons valt. Het kost haar moeite om de ogen te openen. Onder het loom knipperen prevelt ze: 'Dat is lang geleden dat ik met iemand samen geslapen heb. Voelt fijn.' Ze draait haar gezicht naar me toe, kijkt me lief en recht in mijn ogen aan: 'Zo wil je sterven.' Ik gun het haar*, maar het is haar tijd niet. Ik buig mijn hoofd tegen het hare en leg mijn hand onder haar hand. Eigenlijk zit mijn Saarbezoek erop maar zulke vertrouwde momenten zijn er om te koesteren. Ik plak er met liefde een poosje aan. 

*Mevrouw lijdt aan dementie en haar familie en vrienden zijn vanwege haar hoge leeftijd uitgedund tot zero. Ze is bang om allenig te sterven.

CONVERSATIONELE HYPNOSE

Zonder het te weten doe ik met de beste intenties aan een soort van conversationele hypnose. Met deze tongbreker breng je mensen al pratende in een trance. Als je het 'vak' verstaat kun je louter door op iemand in te praten gedachten van mensen sturen. Het werkt in een bepaalde structuur met een weloverwogen woordkeuze, intonatie, ritme en lichaamstaal en het stelt je in staat om ongemerkt het onbewuste van de gesprekspartner te beïnvloeden. Denk babbeltrucs, en Viktor Mids. 

Bij Jenny, een van mijn cliënten, heeft het 'woorden in de mond leggen' een positieve werking. Wanneer ik haar zou confronteren met de kille waarheid, zou Jenny zich onmiddellijk afsluiten. De pijn van de werkelijkheid is voor haar ondraagbaar. Door de waarheid te verbloemen én vooral steekwoorden die haar hoop geven in haar gedachten te planten, zorg ik ervoor dat haar negativiteit wordt omgezet in positiviteit. Voor haar soms verwarrend. Ze zegt dan het tegenovergestelde (pos) van wat ze eigenlijk wilde zeggen (neg). Ze geeft zelfs aan dat ze beseft dat ze het andersom bedoelde: 'Word ik hier nou in het ootje genomen?' Wanneer ik haar positieve uitspraak bevestig - dat Jenny zich, al is het voor een uur, prettiger voelt, is mijn streven - gaat ze akkoord met haar gemanipuleerde gedachtestroom. Simpelweg omdat ze zich goed voelt. 'Ik vertrouw jou. Ik voel me fijn bij jou.' 

Een Saar snapt wat nodig is!