VOETMASSAGE

 

Tot aan haar dood zat in het Zorghuis waar mijn pappi resideerde een oudere mevrouw (wees) die haar kamer als bushokje zag. Met de jas dichtgeknoopt en de zwartleren beugelhandtas op schoot, postte ze in de deuropening en wachtte ze op de bus die haar naar ouders moest brengen die ze decennialang thuis verzorgd had.  

Een déjà vu. Willies inwonende ouders zijn overleden, maar dat wil er bij de vrijgezelle Willie niet in. In stijgende paniek: 'Het is allang tijd voor mijn vaders medicijnen en mijn moeder zit nog met haar steunkousen aan. Die gaan afknellen als ze in de vroege avond niet uitgedaan worden.' Het heeft geen zin om Willie uit te leggen dat ze niet meer hoeft te zorgen. Nadat beide kwakkelende ouders vlak na elkaar overleden (een zegen) verkeert Willies brein in volledige ontkenning.

Tegen nachtelijk dwalen krijgt Willie rond negenen slaapzand in tabletvorm. Het is pas acht uur. Om de tijd te rekken, krijgen Willies voeten reflexzone therapie. Ze kwijlt van zaligheid. De argumenten en de urgentie om naar haar ouders te gaan, raken op de achtergrond. Haar ogenleden sluiten. Ik stop. Jubeltenen. Willie, het slijm opslurpend prevelend: 'Ga maar door. Va en moeder wachten wel.'

Een Saar snapt wat nodig is!

BEAUTYFARM

De parfum, rollertjes (ouderwetse krulspelden), puntkam (toupeerkam), haarborstel, nieuwerwets schuim, Wella haarlak, gelaatscherm (voor tijdens het sprayen; erg in trek om vast te houden), handspiegel, masker, wegwerpwashandjes, wegwerphandschoenen, handdoeken voor de sfeer, gezichtslotion, lippenstift, rouge (niet bij de hand: kneepjes in de wangen), wenkbrauwenpotlood en een doos tissues zijn op tafel uitgestald. De spullen leveren altijd gespreksstof op.

'De beautysalon is geopend', roep ik in het rond. Verwonderde blikken: wat gebeurt daar allemaal. 'Zijn er liefhebbers voor kappen, touperen of snorharen scheren?' Bertha schiet in de lach: 'Da's voor de heren.' Ik bestudeer haar bovenlip opzichtig. Plagerig: 'Nouwww, ik zie wat poezenhaartjes.' Grinnikend: 'Mallerd met je poezenhaartjes.' Moi van onderuit knipogend: 'Poezenhaartjes zijn het dons tussen neus en lippen.' Bertha bevoelt haar gezicht: 'Poezenhaartjes klinkt wel veel leuker dan snor. Moet ik een afspraak maken voor de beautyfarm?' Mijn arm zwaait uitnodigend naar de voor deze gelegenheid aangepaste kappersstoel. Zij, als ze zit: 'Uh, Ik kom van de boerderij, dus vandaar farm en niet salon dat is stads.' Moi: 'Dan heb ik na afloop nog een verrassing, want wat hing daar vroeger in de gang?' Ze wil het nu zien. Ik troon haar mee naar de vestibule waar een op bewerkt hout gespijkerde spiegel hangt met aan weerszijden twee kledingborstels en een kammenbakje eronder voor de laatste afwerking en een keurende blik als je naar buiten ging of naar binnenkwam - geen idee of het een speciale naam heeft. Bertha herkent het onmiddellijk: 'Dat was voor de poezenvacht.'  Zo grappig.  

Een Saar snapt wat nodig is!

ABONNEMENT

Intern wonende bejaarden krijgen meer mee dan je denkt. Zo bleef bij de luistervinkende Fanny 'abozement' in haar zolderkamertje vol spinnenwebben hangen. Waarschijnlijk was 'telefoonabonnementen' het onderwerp van gesprek aan de ronde koffietafel in de gezamenlijke huiskamer geweest. Fanny hakkelend tegen mij: 'Ik heb geen abo-ze-ment en dat schijn je nodig te hebben. Anders hoor je er niet bij. Kun jij mij daar aan helpen?' 

Moi: 'Wat wilt u voor abonnement?' Daar had de telefoonloze Fanny niet over nagedacht. Moi: 'U kunt bijvoorbeeld een abonnement nemen op een tijdschrift. U las vast de Libelle of de Margriet.' Klopt, die kreeg ze van de buurvrouw. Moi: 'Of ... een abonnement op mijn handmassages.' Fanny aandachtig haar vingers bestuderend: 'Dat zou ik ook fijn vinden. Wat moet ik nou kiezen?' Ze blijft besluiteloos. Ik stel voor om een abo naar keuze te nemen. Dat is goed. Met stiften, plakplaatjes en goud papier uit de knutseldoos maak ik een niet van echt te onderscheiden abo-pas voor haar. 

Zij mag op de achterkant haar naam invullen. Zonder nadenken neemt ze de aangereikte balpen in de hand, likt met de tong aan de punt en krabbelt met bibberend handschrift haar complete doopnamen, achternamen, adresgegevens en telefoonnummer van vóór 1995 bestaande uit vijf cijfers. Voordat ze haar handtekening zet, vraagt ze: 'Voor hoelang geldt het?' Moi vriendelijk: 'Ik maak u meteen gold member, dan kunt u eindeloos van massages genieten.' Zich al verheugend: 'Dan neem ik die.' Ze ondertekent het fundocument met haar persoonlijke pootje. Wat ben ik zielsblij dat Fanny in goede handen is. Alleenwonend zou ze een makkelijke prooi zijn voor babbeltrucs van charlatans.

Een Saar snapt wat nodig is!

EEN LIJNTJE MET BOVEN

Wanneer een tehuisbewoonster aangeeft dat ze niets liever dan graag, héél graag, naar huis wil, geeft ze eigenlijk aan dat ze op dat moment ongelukkig is. Ze voelt zich gevangen in het onbekende. Ik herhaal haar eigen woorden. Zij, na doorvragen vanuit mijn kant over het waarom: 'Thuis staan ze altijd voor me klaar, ben ik op mijn gemak. Hier is alles en iedereen vreemd.' Voortgedreven door haar gemis zal ze niet rede vatbaar zijn, voor welk argument ook. Corrigeren, troosten of confronteren met de werkelijkheid kunnen de naar-huis-drang zelfs urgenter maken. Ik zoek weer de verbinding door haar emoties te verwoorden. Om haar aan de praat te krijgen, gaan we zogenaamd samen bellen, Wanneer we in gesprek gaan, geeft dat haar de kans om haar emoties te verwerken en kunnen we (hopelijk) geleidelijk van onderwerp veranderen.

Telefoongesprekken met dierbare overledenen - niks spiritueels overigens - waarin mevrouw alsof het de normaalste zaak in de wereld is tijdsprongen maakt: van schoolmeisje naar echtgenote en vice versa. We laten de werkelijkheid los en onze fantasie de vrije loop. Wanneer zij het welletjes vindt, hangt ze op. Tuut tuut tuut. Moi schijnverbluft: 'Hangt u me zomaar op.' Zij grinnikend: 'Het was toch allemaal quatsch. Malle meisjes zijn we.' Samen lachen bevestigt onze gelijkwaardigheid. De koffiedame had op geen beter moment met een bakkie troost en een stukje appeltaart kunnen aankloppen. Zij zalig zuchtend: 'Gezellig.'

Een Saar snapt wat nodig is!

VAN RUILEN KOMT HUILEN

 

Mijn vrouwelijke kleding valt regelmatig in de smaak in het bejaardenhuis. Het is weer eens wat anders dan witte of blauwe uniformen, vermoed ik zo. De viscose variant op de kabaja (batist huisjasje/blouse dat boven een sarong wordt gedragen) valt zeer in de smaak bij de Indonesische vriendinnen. Ati vraagt wanneer ik 'm draag of zij 'm mag hebben. Het kledingstuk leidt bijna tot onenigheid wanneer haar vriendin 'm ook wil. De anders zo zachtaardige Ati tot ontsteltenis over haar eigen durf: 'Ik had het eerst gevraagd!' 

Ik sus de vriendinnen door voor de grap te stellen: 'Er kan geboden worden. De hoogste bieder wordt de nieuwe draagster.' Toet duwt me haar dementielabrador waar ze zeer aan gehecht is en die ze de hele dag onder de arm meezeult, in de armen. Dat ze de hond wil ruilen voor de kabaja wil wat zeggen. Ati met het hoofd zielig naar de grond geknakt: 'Ik heb geen hond.' Ik neem de beide dames gezellig in de arm: 'Ik zit maar wat te dollen. Thuis heb ik al een heel lief hondje dat ik voor goud ter wereld wil missen. En uw hond wilt u ook niet missen. Ik houd de kabaja lekker zelf, want van ruilen ...' ' ... komt huilen', vullen Ati en Toet aan.

Een Saar snapt wat nodig is!

ANTIEKE POP

Georgina ('Zeg maar: Sjors') is een schattig poppetje met filmsterallures die in het jaar dat de letters HOLLYWOODLAND in de heuvels van Los Angeles zijn geplaatst, het licht zag. Nu en dan maakt ze zich zorgen over haar mentale staat. Niet over haar uiterlijk gek genoeg.  Georgina pakt me plotsklaps bij de arm: 'Ben ik dwaas? Of erger: achterlijk?' Vol afgrijzen over die gedachte alleen al slaat ze de handen voor haar gezicht. Ik kan haar geruststellen: 'U bent 99 lentes en heeft pit in overvloed. Het is heel normaal dat er wat sleet op uw geheugen komt.' 

Rimpels kan ze mee leven ('Je kijkt gewoon niet meer van dichtbij in de spiegel'), maar dat de ouderdom met mentale aftakeling gepaard gaat, vindt ze moeilijk te verkroppen: '99. Zo oud ben ik? Dan heb ik afgedaan.' Moi met een bewonderenswaardige glimlach: '99 is bijna honderd. Dan bent u antiek.' Liefkozend: 'Een antiek poppetje. En weet u wat het met antiek is ...' Georgina valt me in de rede. Stralend: 'Jaja! Antiek is kostbaar énnnn het wordt steeds meer waard!' Ze haalt me de woorden uit de mond. Tegen haar: 'Dat had niemand mooier kunnen verwoorden.' 

NB Een week of wat later bezoek ik haar in het vintage mantelpakje (denk Chanel in polka dot) dat ik droeg tijdens pappi's slot. Zij: 'Nu ben jij ook antiek én beeldschoon.' 

Een Saar snapt wat nodig is!

DAAR WORDT OP DE DEUR GEKLOPT

Roos en ik kunnen zo bij de revue. Geregeld doen we tijdens mijn Saarbezoek een mal sketchje. We raakten verzeild in een klucht die zo kon worden toegeschreven aan Andre van Duin, Corrie van Gorp en Frans van Dusschoten. Samen lachen bevordert de gelijkwaardigheid. Een uur na de beautyfarm zoals onze zondagse tutmiddag noemt, zegt ze ineens: 'En nu moeten we wachten, want de vertegenwoordiger van de beautyfarm komt langs.' Roos hutselt mij (ik ben haar bezoek), iets wat ze opgevangen heeft, en de beautymiddag door elkaar. Om de vijf minuten vraagt ze hoe laat het is en verdulleme is die vertegenwoordiger er nog niet. Ze wordt er onrustig van. Ik weet raad: 'Kan het geen vrouw zijn?' Roos: 'Owh, dat zou ook best kunnen. Ik was er gewoon vanuit gegaan dat het een man is, vanwege het beroep he.'

Ik pak een stapeltje tijdschriften uit de krantenbak, loop de kamer uit, sluit de deur en pak het etui met nagellak in de badkamer. Ik klop op de deur. Stilte. Ik open de deur en zeg tegen Roos: 'Als er geklopt wordt, zegt u binnen.' Take 1. Klop-Klop. Stilte. Ik doe de deur open: 'U zou toch binnen zeggen als er geklopt werd?' Roos: 'Klopt. Maar ik heb nog niets gehoord.' Take 2. Ik sluit de deur en klop twee keer hard op de deur. Geen reactie. Ik open de deur en zeg: 'U zou toch 'binnen' roepen.' Zij proestend met de hand beschamend voor de mond: 'Ik was vergeten wat ik moest zeggen.' Take 3. Moi: 'Als er op de deur geklopt wordt, roept u binnen.' Roos knikt dat ze het begrepen heeft. Ik sluit de deur weer en klop drie keer. Stilte. Ik krijg er de lachstuipen van. Met lachtranen open ik de deur. Roos opgelucht: 'Ach fijn dat jij er bent. Ik geloof dat er iemand aan de deur staat. Zou jij alsjeblieft even open willen maken en kijken wie er is?' We schieten beiden onbedaarlijk in de lach als ik haar uitleg wat de bedoeling was. Roos: 'Jij bent net mijn vriendin vroeger, die haalde ook zo'n heerlijke malle dingen uit.'

Waar blijft sidekick Frans van Dusschoten in bovenstaand verhaal vraagt de oplettende lezer zich af. Die wordt gespeeld door de voor haar nieuwbakken verpleger die Roos ('Nooit gezien die man') een meeslepende rol als manager heeft toebedeeld. 

Een Saar snapt wat nodig is!

TRENDSETTEND

Anna woont in een modern soort bejaardencentrum. Ze is letterlijk uit haar winterjas gegroeid. Door haar nicht is ze van een hippe tweedehandse voorzien, maar die wordt vooralsnog niet door haar geaccepteerd. Anna houdt het door haar ziekte graag bij het oude, nieuw is vreemd en eng. We oefenen geregeld met aan- en uitdoen vergezeld van: wat zit-ie heerlijk, staat mooi, helemaal de laatste mode sjiek en uw sjaal past er ook precies bij qua kleur enzovoorts. Wanneer ik de tuindeur openzet ('oeh koud') houdt ze de jas aan. Ik ben een uurtje weg voor een boodschap. Bij terugkomst paradeert haar huisgenoot in een dichtgeritst donsjack en zit Anna voor de nepkachel met rode konen in haar nieuwe jas te zweten. Ik kan mijn lach niet bedwingen als haar, áltijd volgens de laatste mode geklede, huisgenote met een rood hoofd verhit vindt: 'Ik was eerst.' Moi, omdat Anna niet in haar buurt is (jaloersheid ligt op de loer): 'Dat weten we toch. U bent trendsettend.' Vergenoegd paradeert ze verder door de gangen van het bejaardencentrum.

Een Saar snapt wat nodig is!

RITUELEN

De generatie van vrouwen waar ijver en vlijt op het rapport significant waren om een goede huisvrouw te worden, doe je vaak een groot plezier met het vouwen van de was. Koosje in kwestie die in haar leven duizenden lakens, dekens en handdoeken heeft gevouwen en gestreken, wordt blij van het lakenritueel. Ik haal ongemerkt de linnenkast ondersteboven, pak een vergeeld laken met geborduurde rand dat uit schwung is geraakt (door de dekbedovertrekken) en duw twee punten tussen haar vingers: 'Goed vasthouden.' Ik pak de andere twee punten en loop zover van haar af dat het laken strak staat. 

We vouwen het dicht. Ik begin en zij doet na. We ruilen van kant, zodat ik haar frommel onzichtbaar goed op elkaar kan doen. We herhalen dit nogmaals zodat het laken een smalle streep wordt met een dichte en een open kant. Hier gaat minutenlang gebeuren waar Koosje zo van genieten kan: het wiegelen zodat de omgeslagen gedeeltes een superrechte zijkant vormen. Normaal volgt dan het straktrekken dat we overslaan omdat Koosje een vlieggewicht is. Als laatste lopen we met de uiteinden naar elkaar toe en doen we 'smak' een luchtkusje. Koosje mag de slothandeling doen: dubbelslaan en het flanellen pakketje netjes op de alsmaar groeiende kaarsrechte stapel in de linnenkast leggen. Ik zet er een stoeltje neer en reik haar een kopje koffie aan. Koosje geniet zonder iets te zeggen. Ze glundert zowat een kwartier van zoveel ijver en vlijt.

Een Saar snapt wat nodig is!

KNUTSELEN MET BEPERKINGEN

Boeken, blaadjes en internet staan vol met knutselideeën. Ook voor ouderen. Helaas zijn die vaak nog te ingewikkeld voor de dubbel hulpbehoevende doelgroep: dementerend en lichamelijk beperkt. Goed nieuws voor mantelzorgers: ouderen vinden het ook leuk tijdverdrijf om toe te kijken en als hulpje te worden ingeschakeld: zo wordt ongemerkt toch bepaalde motoriek geoefend. Meedoen door te kijken is ook beleven. Als je knutseldingen uit hun eigen jeugd of die van hun kinderen doet, is er vaak instant herkenning. Het levert gespreksstof en afleiding op: herinneringen drijven als vanzelfsprekend boven.

Het knutselpakket is voorbereid en vergt weinig handelingen. Een of twee stappen voor een dementerende

Het knutselpakket sluit aan bij de beleving van de persoon, anders verliest deze al snel de interesse. NB Dikwijls willen mannen meer zinvol knutselen: iets wat defect is repareren bijvoorbeeld. Voor dames moet het vooral niet te kinderachtig uitzien, let hier bij de aanschaf op.

Houd de knutselspullen/gereedschap in eigen beheer in verband met verdonkeremanen en verwondingen (schaar, plaksel opeten, kleine spullen in de mond stoppen et cetera)

Laat vooraf een kant-en-klaar voorbeeld of een fotovoorbeeld zien van het eindresultaat

Samen (kleuren, dessins, materiaal) uitzoeken

Voordoen. Wanneer er geen animo wordt vertoond om te participeren (dat mag natuurlijk!) kun je iemand triggeren door het op tafel te laten liggen. Soms heeft iemand gewoon meer tijd nodig om het inzicht te krijgen.

Het geknutsel moet niet te lang duren. De aandachtspanne is vaak kort. Las eventueel een intermezzo naar aanleiding van de gespreksstof in. 

Klaar? Naam erop zetten of laten signeren! Dit heb ik gemaakt, geeft de persoon een goed gevoel en voorkomt dat een ander het claimt.

Afbeelding: Muizentrapje of zoals we dat vroeger noemden: een pierlala of harmonica vouwen. Voorgesneden repen en vellen papier op tafel leggen. Vroeger moest je de repen zelf knippen, vouwen of scheuren. Persoon kan vel papier en repen 'bewaken', vasthouden, aangeven en aanpakken, sorteren. De vouw aanscherpen door er met de hand over te wrijven. Spontaan van twee repen een muizentrapje friemelen.

Een Saar snapt wat nodig is!

WAAR IS DE UITGANG?

Warhoofd Fred verblijft op een gesloten afdeling. Ooit een bonk van een vent, nu een magere lat omdat hij overdag ijsbeert als een gekooid dier. Met zijn loopstoel bonkt hij opzettelijk overal tegenaan. Hij is het overduidelijk niet met zijn beknotte vrijheid eens. Geen goede vooruitzichten, hier zal hij zijn laatste levensdagen slijten. 

Fred is zeer onrustig. Ik wil hem - al is dat voor hem vanwege zijn hersenaandoening van tijdelijke aard - een sprankje hoop bieden. Herhalen dat hij hier nooit weg komt, maakt hem boos en verdrietig. Van tot levenslang veroordeelde gevangenen weten we dat zèlfs zij zonder een sprankje, al is het valse, hoop op vrijlating (of ontsnapping) aan hun welverdiende straf onderdoor kunnen gaan.

Naast alle binnen- en buitendeuren hebben de groen verlichte nooduitgangbordjes Freds onverdeelde aandacht. We spelen: waar is de uitgang? Het kalmeert hem dat we aan alle deurknoppen zonder klinken voelen, zeg maar trekken. Fred in alle redelijkheid: 'Ik denk niet dat het wat wordt.' We doen nog een rondgang, de zojuist gelopen ronde is hij al vergeten. Om de moed erin te houden vraag ik hem bij een linnenkast en een voorraadkast die voor de gelegenheid ontsloten worden om: Sesam open. Fred opgetogen: 'Het is niet wat ik zoek, maar het begin is er.'

Of het een volgende keer gewenst is en weer werkt, hangt van de omstandigheden af. Ons spelletje was in elk geval geen verspilde moeite. Fred was erna rustig en handelbaar.

Een Saar snapt wat nodig is!

HART EN HUMOR

Met hart en humor van elk bezoek een feestje proberen te maken, dat is wat ik als Saar aan Huis nastreef. Ieder mens wil gezien worden. Verdiep je oprecht in de ander en spits je dienstverlening met inlevingsvermogen zo speciaal mogelijk toe op de gewenste invulling. Wanneer je op bezoek gaat met een stralende snoet en een flinke dosis zonneschijn is de helft al gewonnen. Intuïtief en empathisch handelen, fantasie, hartelijkheid en oprechte interesse zijn de stroop waarmee je alles lijmt. Na je bezoektijd is het Saareffect zichtbaar: de persoon in kwestie verlaat je in een opgewekte stemming en met een smile op het gezicht. En dat geeft jou als Saar een voldaan en goed gevoel.

Een Saar snapt wat nodig is!