OP LATERE LEEFTIJD VERBLIJD

 

Op latere leeftijd werden mijn echtgenoot en ik toch nog verblijd met een pracht van een dochter. Mijn man was 15 jaar ouder en ik weet nog dat ik dacht: als hij er niet meer is, heb ik haar nog. tijdens een buitenlandverblijf bleef ze aan de man in haar leven hangen. Ik gun haar alle geluk van de wereld, maar ik voelde me zo verlaten. 'Kindervliegen uit', zeiden kennissen. Jullie hebben makkelijk praten, dacht ik dan, met je kinderen en hun gezellige gezin zowat om de hoek.

Toen mijn lichaam me ook in de steek liet en ik de deur niet meer uit kon, zag ik het leven niet meer zitten. Mijn dochter bood aan om bij hen in trekken. Maar naar zo'n vreemd land verhuizen, waar ik de taal niet machtig ben en zij hele dagen van huis is voor haar werk ... Wat moet ik daar?

Een behulpzame mevrouw van de thuiszorg kende het Zorghuis waar ik nou een poosje woon. Door de kleinschaligheid kent iedereen je zo en raak je gauw ingeburgerd. Voor mij voelen de verzorgsters haast als familie. Eén is heel speciaal voor mij omdat ze me doet denken aan mijn dochter op die leeftijd. Dat vertel ik haar niet, maar ik hoop dat ze hier nog lang blijft. In ieder geval tot mijn dagen zijn geteld en ik herenigd word met mijn echtgenoot.

Het Zorghuis maakt het leven leuker!

ZONDE

Zonde dat een oudere eerst thuis moet verpieteren, voordat (er een indicatie is en) het leven weer de moeite waard wordt.

THUIS

Genadeloos tikte de pendule de uren weg. Alleen overgeschoten. De ouderdom zette in rap tempo de vertraging in. Niemand om mee te praten. Er waren dagen dat hij zijn mond niet opendeed. De magnetronmaaltijd stond onaangeroerd op tafel wanneer hij veel te vroeg in de avond zijn bed opzocht.

ZORGHUIS

Na de val komt meneer bij ons. Zijn eenzaamheid lost op. Met leeftijdsgenoten onder elkaar is het ouwe jongens krentenbrood. De zuster die een arm om zijn schouder slaat als hij het even te kwaad heeft. Gezellig tafelen en reuring doen hem zienderogen opknappen. Hij doet er weer toe!

Het Zorghuis maakt het leven leuker

ZORGPLICHT

Een weduwe: ‘Ik had net als mijn kinderen willen reizen, iets van de wereld willen zien, studeren en een baan buitenshuis. Maar dat was in mijn tijd niet weggelegd, al helemaal niet voor vrouwen. Het was verliefd verloofd, getrouwd en zo spoedig mogelijk het eerste handenbindertje baren, anders stond meneer pastoor op de stoep (waar je toen nog ontzag voor had).

Nadat mijn man was gestorven, had ik best wel sjans. Maar ik wil geen nieuwe man meer; je hebt er vooral werk mee. Mannen van mijn generatie willen een kokkin/huishoudster/verpleegster en geen echtgenoot. Pantoffels, de krant en een bolknak bij de rookstoel waren vaste prik als mijn man van zijn werk thuis kwam. Misschien is het eigen schuld, dikke bult en heb ik de lieverd gewoon schromelijk verwend.

In het Zorghuis ben ik ontheven van elke zorgplicht. Misschien raar om het zo uit te drukken, maar ik voel me bevrijd. Ik leid nu een luizenleven en geniet, ondanks wat lichamelijke ongemakjes, van elke minuut.'

Het Zorghuis maakt het leven leuker

EEN WERELD VAN VERSCHIL

 

De 95-plusser komt stilletjes en zeer verward bij ons binnen. In nog geen twee maanden van toewijding staat deze weduwnaar vol in het Zorghuisleven. Goedgeluimd en grapjes makend spaziert hij rond. Hij heeft het hoogste woord wanneer hij geanimeerd uit de doeken doet hoe hij het meisje van zijn dromen, zijn latere vrouw, aan zich heeft weten te binden via correspondentie. Op de dag dat hij naar Nederlands-Indië verscheept wordt, durft hij haar die hij al zolang op het oog had, te vragen om op hem wil wachten.

Elke dag post hij in de Oost een handgeschreven liefdesverklaring. De correspondentie duurt vijf lange jaren. De met romantiek en sierlijke krulletters gevulde liefdesbrieven hebben het beoogde effect: ze groeien naar elkaar toe en blijven elkaar trouw. Bij zijn terugkeer is de jongen een man, en het schuchtere meisje een bloeiende vrouw. Daadkrachtig vraagt hij haar ten huwelijk. Ze valt hem in de armen en bezegelt haar ‘ja ik wil’ met hun allereerste zoen.

De dochter hoort pas op haar moeders sterfbed over de briefwisseling. Dolgraag zou ze over hun smeulende liefde lezen. Zal de vervaagde inkt op vergeeld papier een treffen tijdsbeeld prijsgeven een een opbloeiende hartstocht tussen twee jonge mensen in de late jaren veertig? De koffer met intieme inhoud is in rook opgegaan: nooit zal ze het weten. Maar … zijn haar vaders herinneringen die hij nu met haar deelt niet waardevoller dan lang geleden vastgelegde woorden?

Het Zorghuis maakt het leven leuker

HET PAUWEFFECT

Wanneer meneer X. in het Zorghuis arriveert, kan hij slechts communiceren door lichamelijk verzet en brabbeltaal. Het gegeven advies luidt: geen prikkels en een rustige omgeving. Vooruitgang behoort niet tot zijn mogelijkheden.

Een uitdaging voor de zusters in een huiskamer waar altijd leven in de brouwerij is. Door een-op-een aandacht, letterlijk houvast bieden, aangepaste activiteiten, de juiste medicatie en bewoners waar hij zich aan kan optrekken, voelt meneer zich na verloop van tijd helemaal op zijn gemak. Hij laat zijn weerstand varen en draait in de dagelijkse huiselijkheid mee.

Onverwacht op een middag is er een tijdelijke doorbraak. Meneer spreekt enkele volzinnen als de zuster die zijn hand streelt de naam van zijn vrouw en zijn favoriete computerspel opnoemt. Hij, zacht en duidelijk: ‘Betsie, dat is mijn lieve vrouw jaja. Ze komt ’s middags. Jaja. Computeren vind ik leuk, daar ben ik goed in. Spelletjes. Jaja, hihi, fijn.’ Welke sleutel exact het luikje in zijn hoofd kortstondig opende, valt helaas niet te achterhalen. Alle factoren samen vormen onmiskenbaar het Pauweffect, zoals we dat na meerdere sterke staaltjes zijn gaan noemen: door iemand te accepteren zoals hij is en liefdevol verzorgen zonder te pamperen, bloeit een mens op.

Het Zorghuis maakt het leven leuker

BALLOON CARTOONS

 

Over tekorten aan verzorgend personeel

Voor het Zorghuis maakte ik ook een serie balloon cartoons. En wat vonden de bewoners het leuk om daarvoor op de foto te gaan! Enkele voorbeelden.

Over de vooroordelen ten opzichte van ouderen

Over een gebrek aan persoonlijke aandacht

Het net gestarte Zorghuis op de kaart zetten

Het Zorghuis maakt het leven leuker

PAS VERHUISD

‘Ik zeg geregeld tegen mijn man: ‘Wat hebben we het toch goed!’ Het is een enorme stap om je vertrouwde huis te verlaten, maar we hebben er geen moment spijt van dat we de knoop hebben doorgehakt. We dachten dat we onze zelfstandigheid compleet kwijt waren, maar zo is het niet en zo voelt het niet. Dankzij de hartelijkheid van de zorgmedewerkers en de sfeer bij Warm Hart voelden we ons eigenlijk gelijk thuis. En we zijn nog steeds vrij om te gaan en staan waar we willen. We drinken nog steeds ons wijntje en bridgen met onze vrinden. Zij vinden ook dat mijn man zo is opgebloeid.’

Uit de serie HARTVERWARMERS voor Warm Hart Zorghuizen

DE STOEL

 

In de tv-serie Frasier trok de ‘hulpbehoevende’ vader van Martin Crane met zijn Parson Eddie en zijn geliefde foeilelijke versleten fauteuil in bij zijn pedante zoon met designinrichting. Het geeft aan hoe gehecht iemand aan de eigen stoel kan zijn: door persoonlijk zitgemak en de emotionele binding die iemand voelt met zijn eigen stekkie. 

Mensen zijn territoriale gewoontedieren, ieder individu heeft een eigen comfortzone. Woon je met meerder mensen samen, dan geeft een eigen stoel rust – iedereen weet waar hij aan toe is. Daarom mogen bewoners bij het Zorghuis hun eigen stoel in de gezamenlijke woonkamer neerzetten. Wordt dat niet een allegaartje, hoor ik je denken. Nee, een eclectisch interieur is juiste eigentijds en duurzaam plus door al die vertrouwde meubelstukken voelt de ruimte bovendien gemoedelijk en huiselijk. 

Nog een belangrijke reden om mensen hun bekende stoel te gunnen is dat ze de hoogte en diepte van hun eigen stoel gewend zijn. Bij het opstaan en neerploffen gebeuren en daardoor minder ongelukjes.

Het Zorghuis maakt het leven leuker

ROLLENSPEL

 

In plaats van botweg benadrukken dat zijn thuis niet meer bestaat, schat ik Patron goed in en laat ik de beproefde afleidingsmanoeuvre (van de tuinman) geanimeerd op hem los. De tuinman (pappi) Patron en ik beuzelen in het midden van de eetzaal aan tafel. Patron voelt zich op zijn gemak en durft onbeantwoorde vragen te stellen:

Moet ik hier nu blijven?

Ja, u heeft geboekt. Dus da’s zonde van de centen wanneer u meteen opstapt.

Daar heeft u gelijk in.

U heeft een reservering voor kamer 5.

Hoe weet u dat?

Ik ben de receptioniste. [Patron weifelt] Kijk maar naar de sleutel in uw hand.

Nummer vijf. Klopt! Goed, dan blijk ik slapen. En dan?

Dan wordt u tussen 9.00 en 11.00 uur verwacht in de restauratiezaal voor het ontbijt.

Ja, maar ontbijten is niets apart, dat kan ik aan de andere kant ook!

Hij zwaait zijn hoofd naar de straatkant richting ‘thuis’.

Hier wordt er voor u gedekt en kunt u kiezen uit een ruime keuze. Die luxe heeft u thuis niet.

Hij lacht sluw. Da’s waar. En dan?

Dan zien we wel weer verder. Hier vieren we vakantie en leven we bij de dag.

Dat hele stuk naar huis kan ik niet lopen. [Patron toont zijn wandelstok] Halsstarrig blijft hij herhalen: Hoe kom ik hier morgen weg.

U heeft onthouden dat u telkens door een poule van vrienden en familie wordt opgehaald?

Nou u het zegt!

Dus dan komt dat morgen vast in orde. Om het oneindige vragenspervuur te doorbreken, stuur ik Patron vriendelijk naar zijn kamer: Wilt u even de kamer inspecteren soms? Want, klachten kunnen slechts tot 20.00 uur worden doorgegeven.

Kamer 5, dat is hier beneden?

Ja, eerste deur rechts, meneer.

Ik lach in mijn vuistje. Patron wandelt er met zijn stok naartoe en werpt een korte blik achter deur nummer 5. Dik tevreden steekt hij met een lachend gezicht zijn duim op.

 Het Zorghuis maakt het leven leuker

EEN MOMENT VOOR JEZELF

 

Aanspraak en gezelligheid zijn een van de vele redenen, waarom ouderen bij ons verzorgd komen wonen. Boekenwurm Milly was altijd al op zichzelf. Ze had er nooit moeite mee tot alleen thuisblijven na een nachtelijk collaps in haar grote vertrouwde huis een issue werd. De voorheen bange Milly woont nu warmhartig. Ze hoeft niet altijd aanspraak. Bij de romantische personages in haar boeken kan ze wegdromen, maar de aanwezigheid van vriendelijke zorgzame medewerkers geeft haar ‘voor het geval dat’ dat onmisbare veilige gevoel.

uit de serie Hartverwarmers voor Warm Hart Zorghuizen

BIDDEN TOT JE EEN ONS WEEGT

 

Al onze Zorghuizen bevinden zich in schitterende monumentale panden met een katholieke achtergrond. Vrijdagavond. De mis in de kapel vangt om 19.00 uur aan. Trouwe kerkgangers/buurtgenoten nemen plaats. De pastoor installeert zich achter het altaar, een vrijwilligster van het kerkbestuur haalt bewoners die de dienst willen bijwonen op uit de zaal. Mevrouw S. stoot me aan. Kordaat: ‘Al weken heb ik een open teen aan mijn linkervoet. Ik bid en ik bid, maar het helpt geen fluit. Ik ben zeer teleurgesteld en ga niet mee, voordat mijn gebed is verhoord. ’De begeleidster nodigt mevrouw vrijblijvend uit om de dienst bij te wonen. De opstandige mevrouw S.: ‘Ik heb pijnlijke teen.’ Voordat de vriendelijke begeleidster kan aanbieden om mevrouw naar de kapel te rollen, poeiert mevrouw haar af met een afgemeten: ‘Nee dank u.’

Het Zorghuis maakt het leven leuker!

HUILIE HUILIE

Het onderdeurtje schuine streep ondergewicht van 94 jaar heeft op haar première flink wat noten op haar zang. Haar disgenoten kunnen het gekwek, waar geen speld tussen te krijgen is, niet meer aanhoren en hebben haar achtergelaten aan de eettafel. Iemand die nog zo kwekken kan, is allesbehalve hulpbehoevend, zo redeneren ze. De Frêle Freule: 'Ik heb niemand meer. Mijn familie en vrienden zijn dood. Ik ben eenzaam en alleen.' De zuster laat het even op zijn beloop. Een tafel verder denkt Mijnheer Demijne er het zijn van en duikt dieper in de krant. De Frêle Freule zet het op een kinderlijk snikken: 'Ik eis een praatster. ik houd van praten!' De zuster haalt haar uit de rolstoel en plant haar behoedzaam in een van de relaxfauteuils bij de televisie. 'Au au. Mijn botten doen pijn, ik ben vel over been. Ik wil kussens, heel veel kussens,' pruilt ze. 'Mijn bips moet ingesmeerd worden met Nivea en mijn huid met Zwitsal, Mijn huid is net perkament. Waarom doet niemand dat" Ik eis dat er constant iemand bij me zit. In het ziekenhuis hebben ze dat voorgeschreven.'

De tv-kijkers kunnen de journaallezer niet verstaan en kijken verstoord naar de Frêle Freule. De klaagzang houdt aan: 'Ik wil naar mijn eigen bed, dat is tenminste zacht!' Tante leen rolt haar ogen omhoog: wishful thinking. Zuster W. herschikt de kussens, pakt een stoofje en gaat voor de Frêle Freule zitten. 'Niemand praat tegen me', ze eist voor de zoveelste keer een praatster. Zuster W. sust het infantiele gedrag door liefdevol de knokige handen te strelen en simpelweg te luisteren, want mevrouw is zelf de praatSTER, al heeft ze dat niet door.

Het Zorghuis maakt het leven leuker!

TELEFOONBEDJES

 

Rachel Zweije van blauw gras biedt op het Zomerparkfestival de mogelijkheid telefoonjunkies (tijdelijk) van hun verslaving te bevrijden met als insteek dat je telefoon misschien meer rust nodig heeft dan jij. Ze bedacht er telefoonbedjes voor. 

Mijn invalshoek was om de stokoude geërfde Qphone die wat begint te haperen hier een rustplaats te geven. Een emotioneel pappi-moment van loslaten. Temeer als ik zie dat het uitgekozen stickermannetje onder de aarde ligt. Rust zacht.

 We zijn weer opgeladen. Rachel zorgt goed voor haar logeetjes.

DE KRACHT VAN VERBEELDING

 

Je bent al wat ouder en/of fysiek reizen zit er niet meer in. Als leunstoelreiziger - met of zonder boek - kom je met een beetje voorstellingsvermogen overal.

ROK & ROLLERS

 

Na de studie verloren de vier vriendinnen Ineke, Geertje, Willemijn en Ans die zich destijds gekscherend ‘de rok & rollers’ noemden elkaar uit het oog. Je weet hoe dat gaat. Verliefd, verloofd, getrouwd. Je krijgt het druk met je gezin en elk heeft zo zijn eigen beslommeringen. Zo’n vijftig later ontmoeten Geertje en Willemijn (allebei weduwe) elkaar weer op de begrafenis van Ans. Beiden alleenstaand, zien ze er wel iets in om het clubje van weleer nieuw leven in te blazen. Nummer vier, Ineke, vinden ze na lang zoeken bij Warm Hart. Sindsdien treffen de drie elkaar elke week. Echtgenoot Ferd is er dolblij mee. Hij haalt de vriendinnen (zonder auto) op en neemt hen mee naar zijn vrouw Ineke.

Oude foto’s en vroege herinneringen kenschetsen de middagen. Het begint altijd met de zwart-witfoto van hen vieren, omdat Ineke die herkent: meiden in minijurk of -rok, haren in de krullers, de droogkap naast de kaptafel op de slaapkamer van Willemijns ouders. Klaar voor de dansavond. Ineke wijzend: ‘Dat zijn wij, de rok & rollers!’ Haar vriendinnen geven het standaard grappige antwoord wijzend naar de drie rollators naast hun tafeltje: ‘En op onze oude dag zijn we nog meer rok & roll.’ Elke keer weer lachen ze erom. De aanhoudende regen die hoofdschuddend door het drietal vanachter het raam wordt bekeken, deelt het verhaal van regenkapjes (om de ingedraaide kapsels te beschermen) en koude natte blote benen op de fiets. ‘Kijk eens dames’, schuift Ferd het dienblad met dampende koffie buiten het bereik van Ineke op tafel, zoals de zuster hem heeft onderwezen. De koekjestrommel wordt doorgegeven. De twee dames knikken naar Ineke: ‘Wat worden we weer verwend door Ferd. Houd hem maar goed vast.’ Ineke pakt zijn hand, hij kijkt haar liefdevol aan. Ze ziet zijn vochtige ogen: ‘Niet verdrietig zijn. Geertje en Willemijn zijn er ook voor jou. Ik heb het goed hier.’

uit de serie Hartverwarmers voor Warm Hart Zorghuizen

GELUKKIGE JEUGD

 

bij 

Warm Hart Zorghuizen

JALOEZIE

De rolverdeling is er in 50 jaar huwelijk behoorlijk ingesleten. Hij werkte op de boerderij. Zij was er voor hun kinderschare. Door het lege nest en de stopzetting van hun boerenbedrijf werden ze zo’n typisch liefdevol kibbelend ouder echtpaar met ouderdomskwalen en te veel vrije tijd. Hij deed de klusjes, zij verzorgde het huishouden. Henri, quasi gepikeerd: ‘Tjongetjonge, wat kan ze op me vitten.’ De wrevelige Cis bromt: ‘Dan zal je het wel verdienen.’

Ze komen bij ons wonen. Tot grote verbazing van de mopperende Cis wordt ruwe-bolster-blanke-pit Henri razend populair bij de dames: bij de verzorgsters en bij de medebewoonsters. Wat wil je in een kippenhok waar de hanen in de minderheid zijn. Cis kan het niet velen dat haar man zo in trek is. Ze tolereert al die aandacht voor hem niet en attendeert dames die te klef doen daar 'fijntjes' op. Het dreigt een beetje uit de hand te lopen. Er volgt een gesprek met de specialist ouderengeneeskunde. Nu ze verzorgd wonen, moet er toch een last van hun schouders zijn gevallen. Ze hoeven niets meer te doen, slechts samen genieten van het leven. En dat Henri aandacht fijn vindt, is logisch. Iedereen houdt van aandacht. De specialist oudergeneeskunde tegen Cis: ‘U bent elkaars grote liefde. Er is geen reden tot minnenijd.’ De situatie sijpelt nu pas door tot Cis. Ze is er stil van. Henri fluistert iets in haar oor. Zij met een glundergezicht hardop: ‘Ik ben nog steeds zijn honeypony.’

uit de serie HARTVERWARMERS voor Warm Hart Zorghuizen

VERBOUWEN OF VERHUIZEN

 

De echtelieden dubden al wat jaren: hun geliefde doch gedateerde villa waarin hun kinderen geboren zijn, aanpassen of verkopen en verhuizen. De 'kinderen', begin vijftigers, zeiden: ‘Pa en ma, verhuis toch naar een cosy appartementje: lekker warm en veilig. De buurt gaat achteruit, de energieprijzen rijzen de pan uit.’ Wat is wijsheid. Zo sudderde het een tijdje door tot het lot besliste. De vrouw des huizes (79) die wat vergeetachtig was, werd gediagnosticeerd met Alzheimer. Meneer kreeg rap wat gezondheidsdingetjes. Tja, je hebt een leeftijd waar je mankementen begint te vertonen. Het werd verhuizen. Niet naar een appartement, maar getweeën naar ons zorghuis.

Door hun sociale aard konden ze het meteen met iedereen goed vinden. Natuurlijk heb je met de een wat meer als met de ander, maar ze wenden snel. Weer besliste het lot: mevrouw overleed na een paar maanden geheel onverwacht in haar slaap. Een verzorgster zit naast meneer op de bank in hun kamer en haalt recente herinneringen met hem op over zijn overleden echtgenote. Hij houdt het zilveren lijstje met een vakantiekiekje in zijn handen: ‘We hebben een prachtig familieleven gehad. Ik ben oprecht blij dat Grietje en ik hier samen ingetrokken zijn. Het is zo fijn dat jullie deze lieve schat, want dat was ze, gekend hebben en dat we samen over haar kunnen praten: zo leeft ze nog een beetje onder ons.’ De verzorgster knuffelt hem. Hij recht zijn rug en geeft de verzorgster een zijdelings schouderzetje duwtje. Op luchtige toon: ‘Ik blijf natuurlijk. Nergens zijn de gehaktballen zo lekker als hier.’

Uit de serie HARTVERWARMERS voor Warm Hart Zorghuizen

KUSJESDAG

DIKKE (BONBON)ZOEN

TWEEDE JEUGD

Leeftijd is slechts een getal, wordt er gezegd. Daarom draai ik het op mijn 61ste verjaardag om. Vanaf vandaag begin ik aan mijn tweede jeugd. Hallo 16!

DE OBSERVATOR

 

De regen striemt tegen de ruiten. De rolstoelen en rollators voor buitengebruik staan werkeloos onder de trap. Wie niet wegmoet, blijft binnen. Bij mijn binnenkomst twijfel ik of de kwieke portier die mij verwelkomt een bezoeker of een bewoner is. Het blijkt de eergister binnengebrachte nieuwkomer die me ziet worstelen met regenpak en volle tas. Hij zwaait de tochtdeur open en vraagt vriendelijk en beleefd: ‘Heeft u hulp nodig?’ ‘Lief dat u het aanbiedt, maar het lukt wel’, sla ik zijn aanbod vriendelijk af.

Wat gedraal. Ik, olijk toelichtend: ‘Ik ben het niet gewend dat we over een hulpvaardige portier beschikken.’ Hij glimlacht guitig, knikt en loopt naar de eeuwelinge van wie hij het eigen dorpsdialect herkent. Gemoedelijk neemt hij op de brede leuning van haar relaxfauteuil naast haar plaats. De eeuwelinge draagt een mitella. ‘Als u niet bij het theeglas kunt, kan ik het aangeven’, biedt hij attent aan. Hier is iemand op zoek naar een bijbaantje.

Uit mijn nat pak geworsteld, begroet ik de bewoners in de zaal. Het praatje gaat over het grandioze uitstapje en over het weer. De nieuwkomer zit inmiddels naast François in bordeauxrode pullover met een glas bessensap in de hand. Ertegenover Margrietje in citroengele jumper gestoken, nippend aan een glas zoete sinas. De gastdame vraagt de opmerkzame nieuwkomer wat hij wil drinken. Hij dubt. ‘Zal ik u een glaasje appelsap inschenken?’ vraagt de gastdame. Hij blijkt een scherp observator en antwoordt: ‘Ja, lekker … want dat kleurt mooi bij mijn bruine trui!’

uit de Pauwserie

LATTEN OP JE OUDE DAG

 

Lia en Jos zijn al decennia aan elkaar verknocht. Sinds zijn pensionering doet het kinderloze echtpaar alles samen. Tot Jos door een ziekte wordt getroffen en voortaan aangewezen is op hulp. Natuurlijk neemt Lia die zorgtaak op zich, je hebt elkaar immers trouw beloofd in ziekte en voorspoed. Ze heeft er een dagtaak aan, doet het met liefde, maar het trekt door de jaren heen een zware wissel op haar gezondheid en hun relatie. Als Jos’ ziekte verergert en hij steeds meer claimgedrag vertoont, kan Lia ook niet meer de deur uit.

Sinds een tijdje bewoont het echtpaar twee naast elkaar gelegen studio’s bij ons. Jos heeft intussen ook ’s nachts meer zorg nodig, en zo krijgt Lia voldoende nachtrust. In de ochtend als haar echtgenoot wordt verzorgd, haalt Lia (ongemerkt voor hem) met een gerust hart haar hart op in de omringende natuur of doet ze een rondje dorp. Door de hervonden 'vrijheid' zit Lia weer lekker in haar vel. De rest van de dag genieten de twee van samenzijn in de eigen woonkamer en als ze behoefte hebben aan gezelschap in een van de gezamenlijke huiskamers of de coffee corner. 'Samen apart' is echt een uitkomst voor dit echtpaar: het biedt hen de gelegenheid om verliefd op elkaar te blijven. Ze grappen weleens: ‘Nooit gedacht dat wij onze oude dag zouden 'latten' en dat dit zo goed zou voelen.’

Uit de serie HARTVERWARMERS voor Warm Hart Zorghuizen

BRUGGETJE

Ik mocht een foto van hem maken, vanwege privacy is hij voor publicatie toch onthoofd.

Na een verjaardagsfeestje lopen Pop en ik langs de Maasoever naar huis. Het is rond negenen en konijnen en bruggenroutelopers zijn er oververtegenwoordigd. Het lijkt wel zomervakantie. Waarschijnlijker is dat de zwoele hitte de mensen uit hun warme huizen drijft. Ik kom een oude bekende van toen ik bij het Limburgs Museum werkte tegen. Mijn collega's en ik namen altijd de tijd voor de allenige vlotte prater. Ik ben benieuwd hoe het met hem gaat: zijn fiets heeft hij ingeruild voor een rollator. Zijn naam ben ik vergeten, hij de mijne ook. Ik noem mijn naam. Hij grinnikend refererend aan zijn rollator: 'Noem mij maar Max.' [Verstappen]. De nu tachtiger is nog steeds een vrijgezellige ouwehoer. Hij zal het van zijn vader geërfd hebben die toevallig vroeger onze SRV-man was. Nah, de heer - net als pappi met kammetje, bril en ballpoint in het borstzakje gestoken - woont sinds kort in een zorgcentrum waar ik tot voor kort geregeld voor mijn werk kwam. 

Pop vindt het prima dat 'Max' nogal uitweidt; het is 26 graden en ze heeft prachtig uitzicht op de konijnen. De oude heer verhaalt schuddebuikend en het drinkgebaar makend, dat hij nog steeds van tapdansen houdt. Hij: 'Ik kom nog geregeld in ontspanningslokalen om te schaken. Knipoog, knipoog. Moi: 'Ja, ik vat 'm.' Daarna gaat hij steevast naar een kapelletje om twee Harry Bordon liedjes (Marieke en 't Kapelke) en een Limburgse evergreen te zingen. 'Alleen als er niemand is, zing ik', zegt hij. Ik weet dat de man bij een smartlappenkoor zong. Het verwondert me dat niemand het mag horen. Hij lachend: 'Ik zing alleen nog voor Maria en mijn moeder zaliger. Dan herkennen ze me straks in de hemel.' 

Inmiddels herken ik wandelaars die het rondje brug (circa 50 minuten) er al op hebben zitten. Ik rond het gesprek waar geen einde aan gaat komen, af. We nemen hartelijk afscheid met een tot ziens!

LANGSTLEVENDE

1.1927 - 6.2023 eindelijk thuis

J.J. hield van rood en roze en van azalea's die ze cyclamen noemde.

Thuis is waar je hart is. Het zorghuis waar J.J. tegen haar zin werd geplaatst, heeft ze nooit als thuis kunnen beschouwen. Thuis was naar gelang haar gevoel daar waar ze als kind een liefhebbende mama had of de plek waar ze als getrouwde vrouw en moeder een eigen leven leidde. Altijd bleef die drang naar huis, de plek waar je jezelf kunt zijn en waar je op je gemak bent. 

De verzorgsters waren lief. Toch kon ze niet aarden en zo ze werd mijn cliënte. Bij onze allereerste ontmoeting was er die instant herkenning. Het was alsof we elkaar al eeuwen kenden. Ze memoreerde geregeld dat we van hetzelvenjde waren. Tot in details wist ik wat ze fijn vond en wat niet. Zij bracht me terug naar mijn jeugd in het Zuiden en ik bracht haar vaak via reminiscentie naar huis: de enige wens die ze had op weg naar het einde. 

Eigenlijk gaven we elkaar een reprise. Door haar geboorteplaats en -jaar (identiek aan die van mijn ouders) kon ik me goed inleven in haar geschiedenis en herbeleefde ik mijn ervaringen. Ze hield niet van drukte en gekkigheid (maar wat hebben we lol gehad en gelachen) en overdreven doen (als was in mijn handen tijdens de massages die niet lang genoeg konden duren), en ze was erg op zichzelf, maar wanneer ze me voor haar dochter aanzag die ze niet had, waren we close. Ze kon heel ondeugend doen en heel deugdzaam zijn, maar nooit gelaten. In haar ogen begreep ik de situatie als geen ander. Je kunt de eenzaamheid niet wegnemen, maar je kunt iemand wel de aandacht en het gevoel geven dat iemand begrepen wordt. Ik nam haar serieus en dat voelde ze.

Veilig en vertrouwd op haar eigen kamer ontstonden er machtig mooie gesprekken en activiteiten. Ze kon helemaal opgaan in het moment, met de zintuigen uit het hier gericht op wat was geweest, maar wat voor haar als nu voelde. Ik heb bijna een boekwerkje vol over haar en onze tijd samen geschreven, zoals die avond over een loper voor de hemelpoort. En dat ze doorzette om ouder te worden dan haar zus. Als ze daarover weleens inzat, zei ik dat, mocht het misgaan we haar getal zouden afronden naar boven. 'Jij weet overal raad mee en een antwoord op. Dat steunt me', zei ze dan.

Haar geestestoestand en uiteindelijk ook haar fysieke gezondheid verpestten haar laatste levensjaren. Het was vallen en niet meer opstaan, maar sjravele. De veronderstelde grijze muis deed ons menigmaal versteld staan. Toen ze onbereikbaar werd, kon ik niet anders dan haar loslaten. Het was een bijzondere mooie tijd met J.J. en daar ben ik haar en de schatten van zorgmedewerkers dankbaar voor. Als de luxewagen, zoals we het ons zo vaak voorgesteld hebben voorrijdt, wacht haar mama haar vast al op bij de hemelpoort.

FEEL THE FIFTIES

 

Bij het Feel the 50s festival moeten de voetjes van de vloer. Vanuit de ons omringende landen komen de geheel in vijftiger jaren stijl opgetutte 'jivers', veelal senioren. Bezoekers kunnen (vooraf) les krijgen van een van de dansleraren of leden van de uit Duitsland en Nederland aanwezige dansscholen. Ik kies voor twee 75-plussers die me alle hoeken van de dansvloer laten zien. Beide heren vertellen dat deze manier van dansen die meer op gymnastiek lijkt, tot op hoge leeftijd beoefend kan worden. De vele YouTube filmpjes bevestigen dat. Deze senior had op beide dagen veel plezier, maar voelde zich daarna meer in haar sixties dan in the fifties.

EVEN EEN VLEKJE WEGWERKEN

huidarts.com

In de wachtkamer van de huisartsenpraktijk. Ik wacht op de assistente die bij mij een vlekje met stikstof laat verdwijnen. Een met verwaaide dunne grijze haren in een nu weer hippe Laura Ashley blouse met ruches gestoken zeventigplusser puft binnen. 'Ben ik nog op tijd?' vraagt ze op de klok kijkend, 'ik wist niet hoelang ik erover zou fietsen.' Ik, verwijzend naar spreekuren die altijd uitlopen: 'Bij de huisarts ben je nooit te laat.' Ze lacht, strijkt door haar haren en vraagt of ik hoor dat ze uit Brabant kom. Ik kan haar vertellen dat ze goed in het Limburgs dialect is ingeburgerd en dat je moerstaal best mag blijven doorklinken. Dat heeft iets charmants. Zij weer over haar fiets: 'Ik had een gewone, maar omdat mijn man met 25 km over het asfalt glijdt, moest ik wel.' 

Moi: 'Ik doe alles nog op een ouderwetse fiets, met die elektrische gebeuren zoveel ongelukken.' Zij, verbaasd en met ontzag: 'Dan bent u de enige ter wereld. Bent u van de duurzaamheid? Wij zijn wel milieuvriendelijk.' Moi: 'Dat ook, maar zo blijf ik hopelijk in conditie en bespaar ik me de weg naar de gym. We vliegen van thema naar thema. De enige andere patiënt in de wachtkamer is een jong meisje dat aan haar nagelriemen pulkt. Ze heeft zo haar eigen besognes. Ze kan onze onderwerpen sowieso niet volgen. Af en toe kijkt ze op en ik zie dat ze veronderstelt dat we van een andere planeet komen. Wij genieten van ons gesprek. De bloemetjesblousemevrouw snijdt een onderwerp aan waarvan ze denkt dat ik dat weet - vermoedelijk omdat ik tien jaar jonger ben. Ja, ook dat wisten we al van elkaar. De assistente roept mijn naam. Ik zwaai af met de woorden: 'Zij (wijzend naar het meisje) weet dat vast beter dan ik. Echt leuk met u gesproken te hebben.' Zij: 'Ik vind u ook heel leuk!'

BLIKSEMBEZOEK

Een bliksembezoek bij een zorgadres waar ik maanden kwam. De hartelijk ontvangst door de lieve zorgmedewerkers is tekenend voor hoe amicaal we met elkaar omgingen. Dat niet alle bewoners me zullen herkennen, daar heb ik op gerekend. Waar ik niet op rekende, is dat het weinige spraakzame poezenvrouwtje - altijd in de weer met haar dementiepoezen - zich in mijn armen krulde. Ik liet haar altijd merken dat ze gezien en gehoord werd, zij gaf er weinig respons op. Nu hangt ze als een aaipoesje om mijn hals, brabbelt aan een stuk door, voelt in mijn jaszakken en trekt mijn jas aan. Ze gaat naast me zitten, legt de plakkerige Perzische langhaar op tafel en zoekt mijn hand. Zo zie je maar wat voor indruk je soms ongemerkt kan achterlaten. Ik kan maar kort blijven. Wanneer ik mijn jas terug vraag, geeft ze die schoorvoetend terug. Ze loopt met me mee naar de voordeur: 'Mag ik met je mee?' Ik knuffel haar en zeg: 'Voor de poezen is er niets aan zonder jou.' Ze knikt begrijpend, draait zich om, loopt talmend naar de tafel met de witte poes en pakt haar in haar armen. 'Zwaai maar met een pootje', zwaai ik ter afscheid. Dat doet ze met een glimlach.

WHATEVER WORKS

 

Doe wat goed voelt en volg je eigen weg

Wijze slotwoorden van Larry David in de film Whatever works: 'Liefde is irrationeel. Ik heb een hekel aan nieuwjaar. Iedereen wanhopig op zoek naar plezier en het proberen te vieren. Wat vieren? Stap dichter bij het graf? Daarom kan ik niet vaak genoeg zeggen: Welke liefde je kunt krijgen en geven, Welk geluk je ook kunt pakken of verschaffen, elke tijdelijke aangenaamheid, als het maar werkt. Hou jezelf niet voor de gek .Het hangt niet af van jouw vindingrijkheid. Jouw bestaan hangt meer af van mazzel dan je wilt toegeven.'

VERWARRING

Ondanks dat pappi deze meimaand drie jaar geleden met alle egards horizontaal de deur is uitgedragen, was er bij de aanblik van zijn (een stuk kortere) dubbelganger op afstand die halve seconde: pappi? Identieke hoed, ruitjesblouse, favoriete grijze broek, mouwloos jack en wandelstok die de man ook gebruikte om in de grond te porren net als ... 

Zelfs Pop tuinde er bijna tot het tikken van de wandelstok op het asfalt. Pop wist: ander ritme, ander geluid. De vriendelijke man tuitte zijn lippen voor het hondenlokgeluidje en hij hield zijn hand omlaag voor een aaitje. Pop had allang door dat het opa niet was en liep hem zonder een blik waardig te gunnen voorbij.

GAZELLE

 

impala en gazelle

Ik spreek met een vriendin af op het terras. Zij komt te voet, ik met de van mijn moeder geërfde Gazelle die mij sinds haar overlijden begeleidt. Wanneer ik de fiets op een verlaten plek wil stallen, zegt mijn vriendin: 'Och dat is ook niet leuk. Gaan wij gezellig het terras op en laten we je fiets hier moederziel alleen achter. Was ik toch maar komen fietsen.' Gegiechel. 

We vinden een plekje onder een boom, waar toevallig een herenfiets van hetzelfde merk in stoere impala uitvoering staat. Wij, nog steeds giechelend: 'Ziet er gezellig uit, zo hebben ze gezelschap aan elkaar.' Tegen de avond halen we vrolijk mijn fiets op. Mijn gedateerde gazelle hangt innig tegen de impala aan; vermoedelijk is de fiets per ongeluk omgestoten door een voorbijganger of  omgekieperd door een windvlaag. Wij tegelijk grinnikend: 'Zo te zien hebben die twee een hele leuke middag beleefd!'

OUDE BEKENDE

TEMPLE FOOD

 

Het Boeddhisme beschouwt het leven als een cyclus waarin je vier levensfases doorloopt: geboorte, veroudering, ziekte en sterven. De dood is de transitie naar een nieuw begin. Ik kijk de serie Temple food. Temple food is een spirituele manier van eten ervaren. In de laatste aflevering leer ik dat monniken die voelen dat ze gaan sterven, op pad gaan met een knapzak vol stenen in plaats van eten. Wanneer ze hun laatste adem uitblazen, doen dieren zich tegoed aan hun lichaam. Het stof van de knapzak vergaat mettertijd en de stenen bedekken de menselijke overblijfselen.

Heel apart. Pappi wist ook dat hij ging sterven. Hij maakte voor zijn laatste 'treinreis' ook een knapzak van zijn wandelstok met een boerenzakdoek. Hij vulde 'm niet met stenen, maar benodigdheden voor onderweg. Pappi heeft wat jaren in de tropen doorgebracht, kende hij het ritueel of was het gewoon zijn praktische aard?

MOEDERHART

 

Ik kon het natuurlijk niet laten om voor de lieve bewoners van een zorghuis* waar ik veel kwam iets te fröbelen voor Moederdag. Daarop werd ik uitgenodigd om met eigen ogen te zien en horen hoe blij de mensen ook met deze creatie (leren moederhart met nostalgie poëzieplaatjes) zijn. Het was een hartelijk weerzien met een lieve verrassing voor mij van bewoners en medewerkers. Hoe lief en leuk is het om zo gewaardeerd (en gemist) te worden. Miss you too girls!

*Er was/is echt een klik met het huis, de sympathieke schatten van medewerkers en speciale bewoners. Het was heel moeilijk om er afscheid van te nemen, maar door mijn overvolle agenda moest ik een keuze maken.

DAG VAN DE ZORG

 

Vandaag wordt er bij Warm Hart Zorghuizen uitgepakt met liefs, lekkers, leuks en luxe.

ZORG IN DE BUURT

 

alle ballen in de lucht houden, prioriteiten stellen of omschakelen

In EenVandaag (9 mei 2023) sprak hoogleraar en gezondheidseconoom Marcel Canoy vlot over zijn onderzoek: waarom lokale initiatieven de oplossing zijn voor de vastgelopen ouderenzorg. Het is een pleidooi voor de waarde van sociale netwerken. Hoera voor de menselijke maat. Toch hoor ik hem haperen bij de oplossing: vrijwilligers. Weer moet er een blik vrijwilligers worden opengetrokken om problemen te fiksen, terwijl we duidelijk een terugloop zien van het aantal (jonge) vrijwilligers omdat bijkans iedereen aan het werk is. À propos werk: vrijwilliger bij de sportclub van je kind is iets anders als een bestaande baan onbezoldigd invullen. Vrijwillig is bovendien minder vrijblijvend dan het lijkt, want de vrijwilligers worden wel ingeroosterd en er wordt op ze gerekend. Goedbedoelende leken die zingeving zoeken en vitale gepensioneerden die na hun werkzame leven/carrière een nieuwe invulling (en status) wensen. Hun inzet is lovenswaardig, maar de ene is de andere niet. Daarbij mogen we vooral niet vergeten dat de zeventigplussers gezien hun leeftijd slechts een beperkt aantal jaren actief kunnen worden ingezet. Gaan we het daarmee redden in de zorg?

Wat vinden mantelzorgers en zorgpersoneel hiervan? Mensen die voor hun naaste zorgen doen wat er binnen hun mogelijkheden ligt, maar vaak gaan ze door de combinatie baan/gezin/mantelzorg over hun grenzen. Is het voor een zorgmedewerker die verplicht is om aan alle eisen te voldoen nog aantrekkelijk wanneer de vrijwilliger zonder gerichte opleiding de sociabele taken van je overneemt? Kan een kokende bewoner zoals we in het filmpje zien, wel voldoen aan alle hygiëne- en dieetvoorschriften? Is het in alle gevallen wel zo prettig om als kwetsbare oudere een bekende uit je buurt aan je bed te hebben? Hoe verloopt de communicatie: kan een leek perikelen signaleren en rapporteren die belangrijk zijn qua fysieke en psychische verzorging van een bewoner. Lukt het de locatiemanager om dit alles te stroomlijnen.

Versnelling van nieuwe woonvormen. Prima dat er keuze is en blijft. 'Risico reduceren' inleveren tegen 'kwaliteit van leven', gaat het werken? Marcel Canoys onderzoek en pleidooi vragen om omdenken, meebewegen en omschakelen. Is dit in de dagelijkse praktijk zo eenvoudig als de theorie beoogt? Kleinschalige zorghuizen zijn al langer creatief in het omgaan met schaarste. Zij weten uit ervaring dat mensen elkaar nodig hebben. Zo boort een bewonersmix van somatiek en pg onvermoede vaardigheden aan, haalt een professioneel zorgteam het beste in medewerkers en bewoners naar boven, en versterkt samenwerken een goede relatie met regionale zorgdisciplines en lokale ondernemers. Maar onbetaald werken zal Marcel Canoy heus niet doen. Bij iedereen moet de schoorsteen roken.

VIER DE VRIJHEID

 

Bevrijdingsdag. De trouwe volgers van dit blog weten dat ik het stokje van pappi heb overgenomen om aan te geven dat we onze vrijheid moeten koesteren.

DODENHERDENKING 2023

 

Vergeet nooit de mensen die hun leven hebben gegeven, zodat wij in vrijheid kunnen leven.

GEDECOREERD

Het alternatieve lintje voor bewoners en medewerkers is ooit bedacht omdat de mensen die met de neus vooraan staan vaak het meest geprezen worden en de bescheiden mensen vergeten worden. En ... iedereen draagt op zijn of haar manier iets bij en iedereen mag er zijn. Bij de eerste gedecoreerden merkten we dat we bewoners en medewerkers er een enorm plezier mee deden. Vatbaar voor herhaling dus. Op de gesloten afdeling waar ik me heel welkom voelde en waar mijn SaarStories project ten einde liep, liet ik een lintjesregen na. De door mijn allerleukste 'ex-collega' A. opgespelde lintjes werden met trots en blijdschap aanvaard en gedragen. Zie ook http://grijzeharen.blogspot.com/2020/04/lintjesregen.html

Q IS GOOD FOR YOU

Geboorte, leven, sterven. Such is life pussy. De wereld was een stukje beter met jou, Pappi. Het is mooi 'dat je geregeld van je laat horen'. Deze keer geen liedje of de jingle van radiostation Qmusic die du moment schalt, wanneer ik bij een willekeurige winkel binnenloop. Nee, het is de reclame voor The Qmusic foute party op 23 en 24 juni in de Brabanthallen die oppopt. 

Pappi was apetrots op zijn destijds zo zeldzame beginletter dat er zelfs geen chocoladeletter van was. Vroeger noemde hij wattenstaafjes die wij oorstokjes noemde al Q-tips (cotton swabs). Er bestond al Q-linair, een collectie design keukengerei (nu BK), maar dat hij een 'eigen' radiostation kreeg, vond hij fantastisch. Zeker eentje met de slogan :Q is good for you en sinds 2019 Q sounds better with you. Vandaag op je sterfdatum 2 mei sta je in mijn Q-Top op nummer1! Miss you.

ORANJEBITTER

Haar appartement heeft ze aan kant, net zoals ze vroeger hun huis klaarstoomde voor hoog bezoek op 30 april. Kitty, kordaat moederlijk type, pakt met grote voorzichtigheid zoals elke Koninginnedag, en nu op Koningsdag, het dure pronkkristal achter uit de glazenkast. Na een sopje Dubro worden de glaasjes met een theedoek gepoleerd en in het midden op de ronde notentafel gezet. De fles oranjebitter prominent ernaast. 

Kitty mijmert over vroeger. In het midden van de vorige eeuw maakte ze haar jonge dochtertje jarenlang wijs dat er een gerede kans bestond dat de koningin hen met een bezoekje zou vereren. Het dochtertje kreeg papillotten voor blonde lokken, ze versierde haar fietsje, trok haar speciaal voor de gelegenheid genaaide oranje jurkje aan, deed de driekleur sjerp om, moeder borstelde de krullen in model en beiden wachtten gespannen op koninklijk bezoek ... dat nooit zou komen, maar dat wist het dochtertje toen ze groot was pas.

Vandaag houdt Kitty die licht dementerend is, de traditie in ere. Daar zijn tradities voor. Openlijk is ze van de blauwe knoop, maar als het live verslag op televisie is afgelopen, schenkt ze drie likeurtjes in: voor Juliana en Bernard - Lex en Max heeft ze nooit geüpdatet - en eentje voor de show voor haarzelf. Bitterzoete herinneringen dringen zich op. 

De zuster klopt, komt binnen: 'Nog niemand gezien?' Kitty schudt het hoofd met een relativerende glimlach en schuift een glaasje in de richting van de zuster: 'Jij mag er eentje nemen.' Zij: 'Onder werktijd mag ik niet drinken. Zal ik na mijn dienst even binnenwippen?' Dat vindt Kitty te laat. Wanneer de zuster de kamer uitloopt, pakt Kitty gretig de drie glaasje. Ze schudt ze achter elkaar achterover. Een zalige zucht. Hier had ze een jaar op gewacht.

MUZIEK ALS WONDERMIDDEL

 

De snelle ontwikkeling van het vakgebied en de media-aandacht daarvoor hebben er toe geleid dat muziek wordt opgevoerd als wondermiddel. Onvermijdelijk is dat er dan met onderzoeken wordt gesjoemeld en hypotheses gefalsifieerd.

Je hebt het mechanisme zoals het luisteren van muziek de productie van dopamine opwekt: je bijvoorbeeld kippenvel krijgt. De wetenschap zoekt naar antwoorden op waaromvragen zoals: waarom wordt ons beloningssysteem geactiveerd als we naar muziek luisteren, waarom blijf muziek zo lang in ons geheugen opgeslagen ...

Bij mensen met dementie waar het geheugen aan flarden is, het naar woorden zoeken is, blijkt dat ze toch bij de opgeslagen muziek in hun hoofd kunnen. Met pappi en tijdens mijn periode als activiteitenbegeleider maakte ik daar dankbaar gebruik van. Muziek* wakkert iets waardevols aan bij mens (en dier). Emoties kunnen vrij vloeien en ruimte bieden voor ontlading, opluchting, vreugde, zorgen van je af laten glijden ... Dat kon zijn als sfeermaker, nostalgische herinneringen herbeleven, als meezinger, en uiteindelijke afschakelen met een luisternummer om mensen weer tot rust te brengen of in slaap wiegen.

Naar aanleiding van Die Superkrafte der Musik op Arte en het VPRO artikel Mooie muziek, maar waarom door Hans van Wetering. Inleiding: hoogleraar muziekcognitie Henkjan Honing werkt aan een groot internationaal project dat de genetica van muzikaliteit onderzoekt: waarom zijn we überhaupt muzikale wezens?

* Er bestaat een hbo tot muziektherapeut. Het is een ervaringsgerichte therapie waar je gericht werkt aan een behandeling met doelen op emotioneel, sociaal, cognitief en gedragsmatig vlak.